Vaktermen
Veelal duidt de term oude meesters op een vooraanstaande Europese kunstenaar, waarvan het werk bestaat uit een realistische weergave van figuren en landschappen. Over de exacte periode die het concept oude meesters bestrijkt is tot op heden nog geen consensus bereikt. Doorgaans wordt de tijdsperiode afgebakend van de 14e tot de 18e eeuw, al is het belangrijkste kenmerk van een “Old Master” schilder een bepaald kwaliteitsniveau, over de tijdsgrenzen heen. Ook het gebruik van de klassieke principes van proportie en perspectief vormen een belangrijke karakteristiek in de antieke schilderijen. Door de extensieve tijdsperiode omvatten de schilderijen van oude meesters een grote verscheidenheid aan stijlen en bewegingen. Zo vallen werken uit De Nederlandse Gouden Eeuw, rococo, renaissance, romantiek en neoclassicisme allemaal onder deze noemer.
We beginnen dit kunsthistorisch overzicht in vogelvlucht in de 14de eeuw, bij de latere fase van de gotiek. Al snel volgt de renaissance die zijn inspiratie vindt bij de antieken, eerst in Italië rond 1400 en later bij ons, de zogenaamde ‘Noordelijke renaissance’. In de zuidelijke Nederlanden spelen de oude meesters die we vandaag kennen onder de term Vlaamse primitieven (15de, begin 16de eeuw) een belangrijke rol. Het maniërisme (16de eeuw) vormt de overgang naar de barok (ca. 1600-1750), die ook zijn oorsprong kent in het kunst- en katholieke centrum Italië. Tussen 1700 en 1750 overheerst de rococostijl. Deze vormt zich deze keer niet in Italië, maar in Parijs. In de 17de, 18de en het begin van de 19de eeuw stelt het (neo)classicisme zich op als beheerste tegenpool tegenover de meer flamboyante barok- en rococostijl. Simultaan zien we in de 18de eeuw ook de romantiek en het realisme opkomen die hun hoogtepunt vinden in de 19de eeuw.
Overzicht van de termen
In de literatuur gebruiken we enkele termen om aan te duiden hoe dicht een oud schilderij, oude tekening of beeldhouwwerk bij de oude meester of kunstenaar staat.
Toegeschreven aan
Toegeschreven aan of ‘attributed to’ betekent dat een schilderij of kunstwerk hoogstwaarschijnlijk van de hand van de oude meester zelf is. Wanneer een schilderij met zekerheid van de hand van de oude meester zelf is, al dan niet met handtekening, catalogeert men dit met enkel een vermelding van de naam van de oude meester zonder toelichting.
In de omgeving van
In de omgeving van een schilder of ‘circle of’ betekent dat een schilderij gemaakt werd in de periode van de schilder met uitgesproken kenmerken die zijn invloed aantonen.
In de stijl van
In de stijl van een schilderij of ‘manner of’ betekent dat een kunstwerk gemaakt is met kenmerken van een bepaalde kunstenaar maar van een latere datum is.
School of studio van
School of studio van een kunstenaar of ‘Workshop/Studio of’ betekent dat een antiek schilderij gemaakt is in de studio van de leermeester, waarschijnlijk onder zijn supervisie.
Navolger van
Navolger van een bepaalde kunstenaar of ‘follower of” betekent dat een kunstwerk in de stijl van een bepaalde kunstenaar is maar niet noodzakelijk gemaakt is door een van zijn leerlingen.
Naar een bepaalde oude meester
Naar een bepaalde oude meester, of ‘After’ betekent dat een schilderij gekopieerd werd op een latere datum naar een bepaalde oude meester.